Documentaire | "The Tender Revolution": Zorg voor alle levende wezens

" Beste Annelie" – dit zijn de woorden waarmee de brieven beginnen die de hoofdpersonen van je nieuwe film aan je schrijven en in de film voorlezen. Hoe kwam je op het idee om deze briefvorm te gebruiken in plaats van de gebruikelijke interviews of openhartige verklaringen voor de camera?

Ik ben er een voorstander van om hoofdpersonen veel creatieve vrijheid te geven en ze de kans te geven om films te gebruiken voor zichzelf, voor wat ze willen vertellen. De geschreven vorm geeft meer tijd om een antwoord te vinden. Je hebt de kans om na te denken over hoe je je verhaal wilt vertellen en het voor de camera te presenteren zonder dat je wordt blootgesteld aan verrassende vragen. Het is ook een stuk poëtischer dan het zomaar uit te praten. Dat vind ik veel prettiger, vooral met de voice-over.

In de film hoor je maar één vraag die je aan de hoofdpersonen stelt: "Wat is zorg voor jou?" Heb je nog andere vragen gesteld als basis voor de brieven?

Ja, de brieven zijn in de loop van weken en maanden geschreven. Ik heb zelfs heel specifieke vragen aan elk van de hoofdpersonen gesteld en hen de gelegenheid gegeven om ook andere dingen te delen; ze waren daar volledig vrij in.

Geeft het persoonlijke adres in de brieven ook aan dat u niet, zoals andere documentairemakers, een neutrale toeschouwer wilt zijn, maar dat u er persoonlijk bij betrokken bent?

Ik heb die bewuste keuze niet gemaakt, maar ik zou het niet hebben gedaan als ik niet al een persoonlijke dimensie in de film had verwerkt. Ik besloot ook te onthullen dat mijn goede vriendin en huisgenote Kathrin zelfmoord had gepleegd terwijl ik onderzoek deed voor de film. Toen het gebeurde, nam ik even pauze en concentreerde ik me op mezelf en de hele situatie. Maar ik had al snel een vermoeden: wat er net in mijn leven was binnengedrongen, is precies het onderwerp waar ik het in het filmproject over heb. Daarom stel ik aan het begin van de film een heel persoonlijke vraag: in welke wereld zou Kathrin hebben willen leven? Of bestaat er een wereld waarin zelfmoord niet haar enige uitweg zou zijn geweest? Dit creëerde een nog persoonlijkere en emotionelere band met de verhalen van de hoofdpersonen, en de briefvorm versterkt dit.

Aan het einde richt je je tot Kathrin zelf. Een bericht aan je overleden vriend?

Ik begon al vóór de zelfmoord aan de film te werken. Hij is voor iedereen, inclusief mezelf, die voelt en lijdt onder het feit dat we in deze maatschappij niet genoeg om elkaar geven. Hij is bedoeld voor iedereen die hierin tekortschiet, en is bedoeld als een kleine liefdesverklaring aan hen. Ook aan Kathrin, want ik hoop van harte dat het maken van deze film op deze manier in haar belang zou zijn geweest. Ik heb het project uitgebreid met haar besproken. Het is een leuk idee dat het een cadeau voor haar is.

Hoe vond u uw hoofdpersonen? Ze zijn allemaal opvallend welbespraakt.

Ik ontdekte het op heel verschillende manieren en over een heel lange periode. Ik ontdekte Arnold, die voor zijn ernstig gehandicapte zoon zorgt, via Gabriele Winklers boek 'Care Revolution'. ontdekt. De sociaal wetenschapper vraagt zich af wat er gedaan kan worden aan het feit dat zorg zo verwaarloosd wordt in onze samenleving. Haar idee is om verschillende strijdpunten te verenigen, en toegewijde mantelzorgers zoals Arnold spelen hierin een belangrijke rol.

Bożena, een Poolse 24-uurs mantelzorger, heeft met haar verhaal ook de aandacht getrokken. Ze spande een rechtszaak aan tegen haar agentschap en won. Sindsdien heeft ze een vakbond opgericht om andere mantelzorgers te steunen. Het was erg belangrijk voor me om iemand te vinden die ook kritisch over haar situatie kon praten – wat riskant is omdat ze het risico loopt haar baan te verliezen.

Samuel, activist voor mensen met een beperking, is een vriend van een vriend die me tijdens mijn onderzoek over hem vertelde. We werden meteen vrienden. Via hem wilde ik me richten op de vraag: hoe is het leven voor mensen die afhankelijker zijn van hulp dan anderen? Samuel is ook mantelzorger en bouwt momenteel een inclusief woonproject waar iedereen voor elkaar zorgt.

Ik ontmoette Amanda, een arts en inheemse klimaatactiviste uit Peru, via een vriendin. Ze heeft de zorg voor de natuur centraal gesteld in haar werk.

Hoe kwam je tot het besluit om een klimaatactiviste in de film op te nemen, ook al is ze niet echt relevant voor het onderwerp?

Het was ontzettend belangrijk voor me om te benadrukken dat het niet alleen gaat om de zorg voor mensen, maar om de zorg voor alle levende wezens. We zijn allemaal afhankelijk van onze omgeving en ons milieu, en we floreren alleen als de systemen om ons heen gezond zijn. Je denkt altijd: sommige mensen hebben zorg nodig; ik had het als kind nodig, en misschien heb ik het later weer nodig. Maar we hebben het constant nodig. Zelfs eten hoort bij zorg. We hebben een gezonde planeet nodig, zodat we voedsel hebben en niet overgeleverd zijn aan rampen. Amanda reist bijvoorbeeld naar de Ahrvallei en ontmoet mensen die getroffen zijn door de overstromingen.

In hoeverre speelt jouw eigen Roemeense familieachtergrond een rol in de film?

24-uurs verzorgers uit Roemenië zorgden voor mijn Roemeense en Duitse grootmoeders in Duitsland. Als kind had ik een hechte band met de verzorger van mijn grootmoeder, ook al moest ze haar eigen vertrouwde leven achterlaten om geld te verdienen. Deze zorguitputting is absurd: verzorgers komen vanuit hun Oost-Europese landen naar West-Europa, maar hun eigen ouders en kinderen hebben niemand om voor hen te zorgen. Bożena kwam als seizoensarbeider naar Duitsland en begon, net als veel Roemenen, met het plukken van komkommers. Het produceren van voedsel om mensen te voorzien, kan ook als zeer relevante zorg worden beschouwd.

Hoe slaagde je erin om grenzen te stellen, bijvoorbeeld in intieme scènes? Stemde je af met de hoofdpersonen over wat de camera in beeld bracht?

We hebben van tevoren globaal besproken wat we wilden filmen. In een film over zorg moet de zorg die we verlenen duidelijk zichtbaar zijn – met alles wat daarbij hoort. Ik had dit al vastgelegd bij het selecteren van de hoofdrolspelers. Samuel gaf aan dat hij graag wilde dat de film contactbarrières zou doorbreken. Hij suggereerde veel dingen die hij wilde laten zien, zoals wakker worden, ochtendstrekoefeningen doen met zijn assistenten en met zijn vrienden naar de sauna gaan, waar ze hem naakt naar binnen dragen. Ik gaf iedereen die erbij betrokken was de tijd om erover na te denken en bood de mogelijkheid om scènes achteraf te bekijken en ze indien nodig te blokkeren. Die deur stond altijd open.

De hoofdpersonen hadden ook heel duidelijke grenzen: Arnolds zoon zit bijvoorbeeld niet naakt in bad. En de oudere dame die door Bożena wordt verzorgd, zei: "We kunnen samen naar de begraafplaats gaan en samen koken en eten, maar ik wil niet gefilmd worden terwijl ik word gewassen."

Je hebt dus een zorgzame benadering van de hoofdpersonen gevonden. Dat is niet vanzelfsprekend in documentairefilms. Ik heb regisseurs horen zeggen: 'Dan kun je helemaal geen films maken als je alles met iedereen moet verduidelijken.'

Sommige filmmakers hebben de neiging deze tweedeling te overdrijven: ik ben de filmmaker, jullie zijn de mensen voor de camera, en alleen ik weet hoe deze film moet zijn. Ik verzet me tegen deze aanpak. Ik betrek de hoofdpersonen er graag bij en vraag hen: Waarom heb je deze film nodig? Waarom ben je geïnteresseerd om mee te doen? Vooral bij zo'n intiem onderwerp zou ik me ongelooflijk ongemakkelijk voelen als ik daar zou staan en zou zeggen: Kijk eens wat een geweldige film ik heb gemaakt. Het is heel belangrijk voor me dat de hoofdpersonen de film voor zichzelf kunnen gebruiken. Daar zit ook een zeker zorgzaam element in.

"The Tender Revolution", Duitsland 2025. Regie: Annelie Boroş. 93 minuten. Releasedatum: 14 augustus.